-
1 гъуанэ
дыра; отверстие || дырявый; с отверстием/ Пхыуда, пхыщIыкIа, пхытхъа, || апхуэдэу щыт.Бжыхь гъуанэ. Пэгун гъуанэ.* Сенэр гъуэмбырэщ нэст... хьэлъкъым хуащIа гъуанэм дидзым фIэкIа, нэху щIыхьэртэкъым. Т. Хь. -
2 гъуанэ
1. дыра2. в знач. опр. дырявый -
3 мывэсыр
гъуанэ цIыкIуитI и кум зыхуащIа мывэ пIащIэ-хъурейм вэкъэнжей ираути, Iуданэр зэтришыхьэху зэтрагъэджэразэт, ар яутIыпщыжти, вэкъэнжей кIапэхэм екъуурэ ягъэджэрэзт псынщIагъышхуэ къищтэу вуун щIидзэху
в круглый и плоский камень с двумя отверстиями в центре вдевали дратву и закручивали, затем, отпустив и натягивая концы дратвы, начинали вращать вертушку, пока она не наберет большую скорость и начнет гудеть. (Детская игрушка) -
4 дыра
гъуанэ, чIыпIэ къогъу -
5 delinmek
гъуанэ хъун, гъонагъэ -
6 gedik
гъуанэ, чагъэ -
7 угъуэнын
а) (еугъуэн) перех. гл. дырявить/ Гъуанэ зыгуэрым хуэщIын.* - Сосрыкъуэ и лъэгудыгъуэр фугъуэни и лъэдий куцIым щыщ къысхуэфхь, - жиIащ Джылахъстэн. Нарт.б) (угъуэнащ) неперех. гл. быть продырявленным/ Зыгуэр гъуанэ иIэу, гъуанэ хуэщIауэ щытын.Пхъэр угъуэнащ. Къэпыр угъуэнащ. -
8 дырявый
-ая, -ое гъуанэ, гъуанэ зиIэ; дырявый мешок къэп гъуанэ -
9 зэпэгъуанэ
дырявый/ Гъуанэ куэд зиIэ; лъэныкъуитIымкIи кIуэцIрыкIыу гъуанэ зиIэ.* ПыIэр пахуэдизу жьыти, кхъузанэм хуэдэу, зэпэгъуанэ хъуат. Ш. А. И кур.. зэпэгъуанэу шэм щIыпIитIкIэ зэпхихащ. Щ. I. -
10 зэпхрыгъэлыкIын
(зэпхрегъэлыкI) перех. гл. прожечь что-л. насквозь/ ЗэпхрыкIыу гъэлын, гъэлурэ гъуанэ хуэщIын.* Пхъэбгъу пIащIэ цIыкIухэм я дакъэ лъэныкъуэмкIэ зэхуэзанщIэу гъуанэ тIурытI зэпхрагъэлыкI, абыхэм фэ кIапсэ цIыкIу ирау, зэтелъу зэрапхри пхъэцIыч ящI. фольк. -
11 къыкIуэцIрыщIыкIын
I а) (къыкIуэцIрещIыкI) проломить что-л./ Къикъутэу гъуанэ къыпхрищIыкIын.Унащхьэр хьэлъэм къыкIуэцIрищIыкIащ.б) (къыкIуэцIрощIыкI) неперех. гл. проломиться, быть проломленным/ Къэкъутэу, хьэлъэ къытехъуэу гъуанэ къэхъун.Бэкхъыщхьэр къыкIуэцIрыщIыкIащ.II (къыкIуэцIрещIыкI) перех. гл. построить, проложить что-л. сквозь что-л./ Зыгуэрым къыпхрыкIыу, къыкIуэцIрыкIыу зыгуэр щIын, ухуэн.Мэзым гъуэгу къыкIуэцIрыщIыкIын. -
12 пэ
1. нос/ Iэпкълъэпкъым щыщ Iыхьэу зэрыпамэу икIи зэрыбауэу цIыхум и напэм, нэгъуэщI псэущхьэхэми я нэкIум хэтыр.Пэ кIыхь.2. клюв/ Къуалэбзухэм, джэдкъазхэм я жьэр щиухым пыт къупщхьэхэр.Къазыпэ. Бзуупэ.* Уащхуэм еджэу джэдыр кIуийуэ Дыдым хуэдэу и пэр хеIу. Б. Ф.3. передняя носовая часть чего-л./ Зыгуэрым и къыщIэдзапIэ Iыхьэ.Кхъуафэжьейм и пэ.* Нил щхьэ фэкъур пэкIэ ибзуэ Кхъухь ин гуэрым дретхъуей. КIу. Б.4. кончик, острие/ КIапэ, папцIапIэ.* БжэIупэм зы чы къурагъ ин гуэрым и пэм хъуржыныр пипхэри Хъуэжэ хитIащ, зыдэкIуэм нэсу къэсыжыху илъагъун хуэдэу. Къэб. фольк.5. в знач. предлога с род. пад. впереди кого-чего-л./ Зыгуэрыр уи ужьу, уи кIэ иту.И пэ илъэдэн. И пэ иту кIуэн.6. начало чего-л./ КъегъэжьапIэ, къыщIэдзапIэ.* И пэр умыщIэу и кIэр пщIэркъым. (погов.) Фэ фи хасэм си къыхыхьэ и пэр хъуэхъуу, и кIэр хъуанэу.. тхьэм имыщIкIэ. Нарт.И пэ лъы ивэжауэ балбес.* Уахьмакъыу, уи пэ лъы ивэжауэ дунейм утетмэ, абы {Нурхьэлий} къыщыщIам гу лъыптэн? Iуащхь. ПэкIэ къешэкIын водить кого-л. за нос.* - Сэ пэкIэ сыкъевмышэкIыу си бохъшэр къысхуэвгъуэтыж! - жеIэ Тыкъыр. Щ. Т. ПэкIэ псы ефэн быть глупцом (букв. пить носом воду).* Пэжщ, Нурхьэлий абы хуэдиз бзаджагъэ хэлъкъым, ауэ пэкIэ псы ефэркъым. КI. А. ПэкIэ {пэнцIывкIэ} щIегъэфэн (щIегъэсэн, щIегъэхуэн) = пэкIэ щIыр егъэвэн. ПэкIэ щIыр егъэвэн заставить кого-л. пропахать землю носом.* Щыгъэт, Астемыр, пэкIэ щIыр уэзмыгъавэмэ, си тхьэрыIуэщ. Iуащхь. И пэм изэрыхьын случайно оказаться перед кем-л. (о животных, о человеке). Пэм ипкуэным хуэдэу щабэ необычно мягкий. И пэм кърихун исходить от кого-л. (напр. о слухе).* Псом ящхьэр зи пэ кърихур Бэхъукъуэмрэ Алыджэмрэ я гупырщ. КI. Т. {И} пэм (и пащхьэм) къизэрыхьын = и пэм изэрыхьын. {И} пэм лъы къихун разбить кому-л. нос до крови. Пэм мафIэ бзий кърихун метать искры. Пэр дэгъэзеин задирать нос. Пэр дэкъеин = пэр дэгъэзеин. Пэр дэлъэфеин 1) шмыгать носом 2) переносное напускать на себя жалкий вид. Пэр зэкIуэцIынэн заложить - о носе. И пэр иджыри хуэлъэщIыжыркъым нос не дорос. Пэр икъэн = пэр дэгъэзеин. И пэр имылъагъужыху (ефэн) напиться до положения риз. Пэр кудэн ударять в нос (о резком, неприятном запахе). Пэр къижын течь - о соплях. Пэр къилъэфын сморкаться. И пэр къыпыхун повесить нос.* КъыщIыхьар кIуэри и щхьэр егухауэ, и пэр къыпыхуауэ стIол кIапэм деж тIысащ, фIэхъуси сэлами щымыIэу. Къ. Хь. Си пэр позгъэупщIынщ клянусь! (букв. дам свой нос отрезать, если..).* {Долэт:} - Къэрал пхъуантэм} щхъухь ирамыхьамэ си пэр позгъэупщIынщ. Iуащхь. Пэр хэIун совать ( свой) нос куда-л. И пэр хуэлъэщIын утереть нос кому-л.* Абы и пэр хуэлъэщIын хуейщ, армыхъумэ тIэкIу зыкъыфIэщIыж хъуащ. Къэб. И пэр щIивэн споткнуться; потерпеть неудачу.* Хэт и фIэщ хъунт а къэхъуар къэхъуну, хэт и гугъэнт Долэт лъэпэрапэу и пэр щIивэну. КI. А. Пэр щIым хущыхуэн показать, где раки зимуют (букв. тереть нос о землю).* ПхуэзгъэпцIащ, а уи пэр щIым пхущызмыхуэмэ, щыгъэт, уи мыIуэхуми уи бэлагъ хыумыIу. Iуащхь. {И} пэр щIым щыхъуэн = пэр щIым хущыхуэн.пэ вей засохшие сопли/ Пэшын Iув, пэшын гъуа.пэ гъуанэ ноздри/ Пэм иIэ гъуанэ щыбауэкIэ жьы эрыкIуэр.пэ кIуэцI внутренность, полость носа/ Пэм и кум щыIэхэр, и кIуэцIым итхэр.Пэ кIуэцIыр къихун.пэ тIей курносый/ И щхьэмкIэ худэкъея пэ, пэтIинэ.пэ Iушэ кривоносый/ Зи пэр мызахуэ, лъэныкъуэкIэ ешэкIа. -
13 пхытхъын
а) (пхетхъ) перех. гл. прорвать, продрать что-л./ Пхыптхъыу зыгуэр гъуанэ щIын.Жыпыр пхытхъын.б) (пхотхъ) неперех. гл. быть прорванным, продранным/ Пхытхъауэ гъуанэ хъуауэ зыгуэр щытын.Кхъузанэр пхытхъащ. -
14 хьэку
печь, печка/ Пэш ирагъэплъын, шхын щапщэфIын папщIэ мафIэ зращIыхьыр.Пэш хьэку. Хьэкум мафIэ ищIэн.хьэку гъуанэ печурка, заломчик/ Псыр е шхыныр хуабэу щаIыгъын папщIэ, хьэку уэнжакъым хащIыхь гъуанэ.Хьэку гъуанэм щIакхъуэр къихыжын.хьэку дакъэ выступ в задней стенке печи (напр. для сидения, сохранения пищи в тепле)/ Хьэку дапхъэ.Джэдур хьэку дакъэм тесщ. -
15 дупло
-
16 отверстие
с. II гъуанэ, зэгуэкIа, зэгуэча; отверстие в стене блыным иIэ гъуанэ; заделать отверстие гьуанэр гъэбыдэн -
17 прорваться
I, сов.
1. тк. 3 л. пхырытхъын, гъуанэ хъун; рукава прорвались Iэщхьэхэр гъуанэ хъуащ
2. къыпхырыудын; плотина прорвалась плотинэр къыпхриудащ
3. къыIэщIэкIын; партизаны прорвались из окружения партизанхэр бий къэзыухъуренхьам къаIэщIэкIащ -
18 худой
I -ая, -ое уэд, гъур; худые руки Iэ гъур
II -ая, -ое
1. Iей; худая слава зи IенцIэ Iуа
2. (разг.) лэжьа, гъуанэ хъуа; худой мешок къэп гъуанэ -
19 прорваться
сов.1. (продырявиться) пхырытхъын, гъуанэ хъунрукава прорвались гъуапэхэр гъуанэ хъугъэх2. (напр. под напором воды) Iутхъын, Iуутын3. (лопнуть — напр. о нарыве) къикIын, къиун (гущ. п. щыныр)4. воен. укъыIэкIэкIыжьынпрорваться из вражеского окружения пыеу укъэзыуцухьагъэм укъыIэкIэкIыжьын -
20 прорезать
I (прор´езать) сов. что1. пхырыбзыкIынпрорезать подошву кIадэм пхырыбзыкIын2. гъуанэ фэпшIын, пхырыупкIын, хэубзыкIынпрорезать отверстие в двери пчъэм гъуанэ фэпшIын
II (прорез´ать) несов. см. прорезать I
См. также в других словарях:
гъуан — (гъуанэр, гъуанэхэр) 1. нора, щель Цыгъор гъуанэм ихьэжьыгъ 2. дыра Къуашъор гъуанэ хъугъэ 3. дупло Чъыг гъуанэм цызэр ихьажьыгъ Цэ гъуанэр аригъэдыжьыгъ … Адыгабзэм изэхэф гущыIалъ
диугъоныгъ — (деугъоны) лъыI., дэшI. просверлил, а, о вместе с ним, продырявил, а, о вместе с ним Гъуанэ фишIынымкIэ IэпыIагъ Пхъэр диугъоныгъ Дэпкъыр диугъоныгъ … Адыгабзэм изэхэф гущыIалъ
дэплъыгъ — (дэплъы) лъым. посмотрел, а, о (в, сквозь), выглянул, а, о (из) Пчъэнэзым дэплъыгъ Чэу гъуанэ сыдэплъмэ плъыжь бын сэлъэгъу (хырых.) … Адыгабзэм изэхэф гущыIалъ
зэIытхъыгъ — (зэIэтхъы) лъым. порвался, лась, лось Гъуанэ хъугъэ Джанэр зэIытхъыгъ Джэнэ зэIытхъыгъэ щыгъ … Адыгабзэм изэхэф гущыIалъ
итэкъун — (итэкъуныр итэкъугъэ) гл. имасд. высыпаться (из) Ипхъэпхъын Коцыр хьамбарым гъуанэ иIэмэ итэкъункIи мэхъу … Адыгабзэм изэхэф гущыIалъ
пцын — (пцыныр пцыгъэ) гл. имасд. выдолбить Пхъэм пцымкIэ гъуанэ фэпшIыныр ары Пхъэ пытэм ипцын къин … Адыгабзэм изэхэф гущыIалъ
ы-угъоныгъ — (е угъоны) лъыI. продырявил, а, о Гъуанэ фишIыгъ ШъуашIэм шъор ыугъони шъодэныр рищыгъ ПхъашIэм пхъэмбгъур ыугъоныгъ … Адыгабзэм изэхэф гущыIалъ
угъоныгъэ — зыпI. гл. продырявлен, а, о Гъуанэ фэшIыгъ Шъор угъоныгъэ … Адыгабзэм изэхэф гущыIалъ
угъонын — (угъоныныр угъоныгъэ) гл. имасд. продырявить Гъуанэ фэшIын Шъор угъонын фае хъугъэ … Адыгабзэм изэхэф гущыIалъ
фиугъоныгъ — (феугъоны) лъыI., фэшI. продырявил, а, о (ему) Ащ пае гъуанэ фишIыгъ ГъучIыр фиугъоныгъ Мыжъор фиугъоныгъ … Адыгабзэм изэхэф гущыIалъ
фиугъоныгъэр — (фиугъонырэр) зыгъ. прич. продырявленный, ая, ое (для него) Гъуанэ зыфишIыгъэр Пхъэу лIыжъым фиугъоныгъэм кIапсэр рищыгъ … Адыгабзэм изэхэф гущыIалъ